Waarom digitale infrastructuur een randvoorwaarde voor succes is

Na de Industriële Revolutie, de opkomst van het internet en de automatiseringsgolf eind vorige eeuw, staan we nu voor de volgende innovatieslag: die van digitalisering. Er liggen mooie kansen en om die te benutten moet – juist nu – worden geïnvesteerd in een toekomstbestendige digitale infrastructuur, stellen Nick Smaling (partner bij de Boston Consulting Group) en Bart Deuss (eigenaar van YaWorks) in een gesprek over de toekomst van IT.

De digitale infrastructuur is het fundament – de digital backbone – voor innovatie, maar vormt steeds vaker een beperking voor bedrijven. Bart Deuss legt uit hoe dit komt: “Het is een grotendeels onzichtbare en zeer complexe lappendeken van systemen waarover overzicht en controle ontbreekt. Hierdoor is onderhoud tijdrovend en duur geworden. Investeren in de digitale infrastructuur wordt vaak jaar op jaar uitgesteld. Om te blijven concurreren met andere aanbieders en te voldoen aan de toenemende vraag van consumenten naar meer gebruiksgemak, investeren bedrijven liever in innovaties aan de voorkant, zoals de introductie van een handige app, een nieuwe ‘feature’ of een nieuw gebruikersplatform. Het ironische is dat zo’n verouderd fundament juíst ongeschikt is om die technologische innovaties te ondersteunen.”

Nick Smaling (BCG) onderschrijft dat: “Waar het vroeger jaren duurde voor een bedrijf groot werd, zie je dat het door digitalisering nu heel snel kan gaan. Zo had Clubhouse vorig jaar slechts drie weken nodig om de miljoenste gebruiker te verwelkomen. Nieuwe digital native-bedrijven nemen het op tegen gevestigde partijen die al veel langer bestaan en die door de jaren heen flinke achterstanden hebben opgebouwd in hun digitale backbone. 

Wat is de belangrijkste reden dat er achterstand is ontstaan in IT-backbones?
Ooit hadden deze grote partijen, waaronder veel banken en verzekeraars, in de eerste automatiseringsgolf veel budget en slagkracht en creëerden zij relatief eenvoudig een IT-voorsprong, legt Smaling uit. “Zij voelden zodoende weinig stimulans om verdere verbetering of vooruitgang op te zoeken. Maar nu er sprake is van een digitaliseringsgolf hebben zij last van de remmende voorsprong. Gevestigde namen willen liever hun handen niet branden aan vernieuwing van de digitale infrastructuur, vanwege de risico’s voor de continuïteit en onduidelijkheid over de return. In een black box is alles wat je aanraakt risicovol. Hierdoor is het heel moeilijk voor de gevestigde partijen om nog competitief te blijven.”

Jullie stellen dat het niet alleen een IT-probleem, maar ook een organisatorisch probleem is. Waarom is het zo lastig om dit aan te pakken?
Smaling: “De business case lijkt niet aantrekkelijk. IT-infrastructuur is geen sexy onderwerp. Om het uit te leggen gebruik ik altijd de analogie van een Amsterdams grachtenpand: iedereen wil er dolgraag in wonen, maar niemand begint met het vernieuwen van de fundering. Mensen geven liever geld uit aan een nieuwe serre of een nieuwe bank dan een paar palen in de grond die niemand ziet. Maar als je niet op tijd naar de fundering kijkt, blijft er door verzakking weinig over van je mooie pand. Datzelfde verhaal gaat op voor het vervangen van je digitale backbone.”
Deuss vertelt bedrijven tegen te komen die de laatste 10 jaar niet meer significant hebben geïnvesteerd in hun infrastructuur. “Infrastructuur is geen doel op zich en wordt als pure kostenpost beschouwd waarvoor eigenlijk geen budget is. Het is voor een CIO vaak lastig uit te leggen aan een bestuur dat onderhoud aan iets ongrijpbaars als infrastructuur het zou moeten winnen van het ontwikkelen van nieuwe functionaliteit waar de business al zo lang op wacht. Vervolgens slaagt men er vaak niet goed in uit te leggen waarom deze investering nodig is - dus gaat het feest vaak niet door.”

Begint het besef te groeien dat digitale ambities niet waar kunnen worden gemaakt zonder een toekomstbestendige digitale backbone? 
Smaling is voorzichtig positief: “Langzaamaan zie ik echt wel wat beweging. Een extra trigger om zaken aan te pakken is dat ik in de tweede helft van dit decennium een consolidatieslag verwacht, omdat veel leveranciers hun software gaan vernieuwen. Als er geen support meer is omdat software verouderd is, is dat vaak aanleiding om de hele IT aan te pakken.”

Waarom is nu ingrijpen zo belangrijk?
Deuss: “De gevolgen kunnen desastreus zijn. Systemen en applicaties die haperen, digitale dienstverlening die achterblijft, ontevreden klanten, gevestigde partijen die links en rechts worden ingehaald door nieuwkomers en in het ergste geval kan zelfs de vitale infrastructuur plat komen te liggen. Zonder al te veel doemscenario’s te willen schetsen: zolang bedrijven de digital backbone blijven zien als kostenpost in plaats van een noodzakelijke investering om toekomstbestendig te worden én blijven, kunnen zij de volgende innovatieslag nooit maken. Het is een randvoorwaarde voor succes in de digital era.” 

Hebben jullie tips voor bedrijven om de digitale strategie goed aan te pakken?
Volgens Smaling is er geen quick fix. “Je hoeft niet gelijk een heel complex programma te starten. Je kunt wél vanaf morgen stoppen met ad hoc dingen bouwen en een nieuwe architectuurfilosofie hanteren. Bedrijven die inzetten op een digital first filosofie met een loosely coupled architectuur, kunnen hun infrastructuur moeiteloos en gecontroleerd mee laten bewegen met de vele veranderingen die nog gaan komen.”
Volgens Deuss zijn digitale strategie en digitale architectuur onlosmakelijk met elkaar verbonden. En daarin schuilt dé uitdaging: “De board begrijpt techwise te weinig van de feitelijke situatie op de werkvloer. Omgekeerd begrijpt een techie niets van de dynamiek van een boardroom. Het doorbreken van die status quo is randvoorwaardelijk om visie en executie dichter bij elkaar te brengen.” 
Smaling merkt ook dat er nog te veel afstand zit tussen bedrijfsstrategie en de technologische invulling. “Als architectuur en strategie dichter bij elkaar komen te liggen, sla je een brug. Enterprise architecture is in onze ogen één van de allerbelangrijkste businessfuncties en geen IT-functie. Enterprise architecten bedenken feitelijk hoe je de concurrentie een stapje voor blijft.” 
Als je je architectuur tot een strategische businessfunctie maakt moet je volgens Deuss ook zorgen dat je in nauw contact staat met de werkvloer, ofwel de uitvoerende macht. “Architectuur is een cruciaal stuurmiddel voor de inzet van technologie en zou in directe verbinding moeten staan met de engineeringpower van je organisatie. Op die manier kom je vanuit het waarom van IT (‘de business’), via het hoe (de architectuur) naar het wat - de specifieke invulling op de werkvloer (technologie). Zodra we die cruciale rol van technologie omarmen, is het eigenlijk onzinnig IT ‘weg te stoppen’ in een afdeling in plaats van het door de gehele organisatie te distribueren. Maar da’s voor veel organisaties nog een brug te ver.”

Welke economische en maatschappelijke kansen zijn te verzilveren als we deze uitdagingen adequaat adresseren?
Deuss: “Je kunt hierbij denken aan thema’s als energietransitie en duurzaamheid, landbouw, water en voedsel, gezondheid en zorg en veiligheid. Sleuteltechnologieën als AI, big data, blockchain en een nieuwe generatie mobiele netwerken spelen hierbij een essentiële rol. Succesvolle organisaties zullen de partijen zijn die maximaal wendbaar zijn en daardoor innovaties doeltreffend kunnen inzetten. Kanshebbers om maatschappelijke impact te hebben, ongeacht of het thema verduurzaming, energietransitie of voedselschaarste is, hebben in ieder geval die randvoorwaarden ingevuld.”
Smaling: “Echt ver vooruitkijken is onmogelijk in dit vakgebied, de ontwikkelingen gaan razendsnel. BCG gelooft wel dat AI-at scale the next big thing is. Computers zijn geweldig in het leren van enorme hoeveelheden data, het efficiënt organiseren en terugvinden van al die informatie, en het snel verwerken ervan om oplossingen af te leiden. Hiermee kan je hele mooie nieuwe proposities ontwikkelen, mits je je digital backbone goed op orde hebt. In de zorg zie je al dat als je diagnostische data op grote schaal combineert met AI, je eenvoudiger de beste zorg voor ieder individu kunt leveren, afgestemd op de situatie. Maar denk ook aan het optimaliseren van je digital sales en -marketing met behulp van slimme algoritmes.”

Alles begint bij een solide en flexibele digital backbone, waarna je gericht kunt bouwen aan de technologische innovaties van morgen.